Λομονόσοφ, Μιχαήλ Βασίλιεβιτς

(Mikhail Vasilyevich Lomonosov, Ντενίσοβκα, Αρχάγγελος 1711 – Αγία Πετρούπολη 1765). Ρώσος επιστήμονας και λόγιος, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός. Σπούδασε πρώτα στη γενέτειρά του και στη συνέχεια σε διάφορα ρωσικά και γερμανικά πανεπιστήμια. Το 1730, σε ηλικία είκοσι ετών, πήγε στη Μόσχα, όπου γράφτηκε στην Ακαδημία των σλαβικών, ελληνικών και λατινικών μελετών και σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία. Έπειτα από πέντε χρόνια γράφτηκε στο πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, όπου συμπλήρωσε τις φιλολογικές του σπουδές και άρχισε να ενδιαφέρεται για τα επιστημονικά προβλήματα. Το ενδιαφέρον του αυτό τον οδήγησε στη Γερμανία, πρώτα στο πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ, όπου παρακολούθησε μαθήματα μεταλλειολογίας και ορυκτολογίας, και αργότερα στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, όπου έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα φυσικοχημικά φαινόμενα. Στη συνέχεια πήγε ξανά στο Μάρμπουργκ, όπου σκόπευε να εγκατασταθεί, για να συνεχίσει τις σπουδές του, αλλά, επειδή ήρθε σε σύγκρουση με τις τοπικές αρχές, αναγκάστηκε να φύγει και να εγκαταλείψει οριστικά τη Γερμανία. Όταν επέστρεψε στη Ρωσία, διορίστηκε στο πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, στην αρχή ως βοηθός στην έδρα της φυσικής (1741) και στη συνέχεια ως καθηγητής της χημείας (1745). Σε αναγνώριση της προσφοράς του στην επιστήμη ονομάστηκε μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών το 1755. Σε αυτόν οφείλονται τα πρώτα συμπεράσματα –που επιβεβαιώθηκαν έναν αιώνα αργότερα– για τη μηχανική θεωρία της θερμότητας, την κινητική θεωρία των αερίων, τον νόμο διατήρησης της ύλης –τον οποίο απέδειξε έπειτα από 40 χρόνια ο Λαβουαζιέ– και για την εξήγηση των φαινομένων της καύσης. Ωστόσο οι σαφείς και μεγαλοφυείς ιδέες του δεν έγιναν ευρύτερα γνωστές, αλλά έμειναν την εποχή εκείνη περιορισμένες στη Ρωσία· δεν τις πληροφορήθηκαν οι επιστήμονες της Ευρώπης, οι οποίοι κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα πολύ αργότερα, επειδή ο Λ. δεν κατέγραψε ποτέ συστηματικά τα αποτελέσματα των ερευνών και των παρατηρήσεών του, αλλά τα ανακοίνωνε μόνο σε περιορισμένο αριθμό προσώπων. Αρκετά σημαντική υπήρξε και η δραστηριότητά του στα γράμματα· έθεσε τις βάσεις της νεότερης ρωσικής γλώσσας με τη Ρητορική (1748) και τη Γραμματική του (1755). Έγραψε επίσης ωδές, τραγωδίες και άλλα ποιητικά έργα, στα οποία πρώτος αυτός χρησιμοποίησε τον τονικό στίχο. Στις Σκέψεις για τη χρησιμότητα των εκκλησιαστικών βιβλίων στη ρωσική γλώσσα (1757) διατύπωσε τη θεωρία των τριών στιλ, συνιστώντας τη χρήση των σλαβικών της Εκκλησίας για τα έργα με ηρωικό και σοβαρό περιεχόμενο, και τη χρήση του λαϊκού ιδιώματος για τα πιο ελαφρά λογοτεχνικά είδη. Έγραψε επίσης Ιστορία του ρωσικού κράτους και υποκίνησε πολλές επιστημονικές, τεχνικές και πολιτικές πρωτοβουλίες, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η ίδρυση του πανεπιστημίου της Μόσχας (1755). Το όνομα του Λ. έχει δοθεί και σε πολλούς οικισμούς, κυρίως στο ευρωπαϊκό τμήμα της ομόσπονδης ρωσικής δημοκρατίας. Η διαμόρφωση της νεότερης ρωσικής γλώσσας συνδέεται με το όνομα Ρώσου επιστήμονα και λόγιου Μιχαήλ Λομονόσοφ.